09/12/2024
W epoce, gdy ekran kinowy milczał, a obrazy poruszały się bez słów i gotowych ścieżek dźwiękowych, atmosfera seansu filmowego była kształtowana przez niezwykłych artystów. Jednym z nich był taper. Kim dokładnie była ta postać i jaką rolę odgrywała w kinie niemym? To podróż do czasów, gdy muzyka improwizowana na żywo była integralną częścią filmowego doświadczenia, potrafiącą przemienić ten sam obraz z komedii w dramat.
Słowo „taper” ma swoje korzenie we francuskim języku. Pierwotnie „taper” oznaczało stukanie, pisanie na maszynie, uderzanie w klawisze. To właśnie to ostatnie znaczenie nierozerwalnie związało ten termin z muzyką i instrumentami klawiszowymi.
Skąd Wzięła Się Rola Tapera?
Zanim taperzy stali się ikonami kina niemego, ich rola była nieco inna. W pierwotnym znaczeniu, taper to po prostu pianista, który grał za opłatą do tańca, często w barach czy salonach – swego rodzaju grajek barowy lub salonowy. Ich umiejętności były również wykorzystywane do akompaniowania występom kabaretowym, muzyczno-tanecznym, a nawet teatralnym. Gdy pojawiło się kino nieme, naturalnym krokiem było zaangażowanie tych muzyków do „udźwiękawiania” wyświetlanych scen na żywo. Z czasem, wraz z ewolucją samego kina, taperzy stali się nieodłącznym elementem pokazów filmowych, a ich nazwa na stałe związała się z nowym medium.
Taper w Kinie Niemym: Muzyka na Żywo
Głównym zadaniem tapera w kinie niemym było dostarczanie podkładu muzycznego do wyświetlanego filmu. Nie była to jednak gotowa, z góry ustalona partytura (choć czasem korzystano z gotowych zbiorów melodii pasujących do różnych nastrojów). Taper najczęściej improwizował, śledząc akcję na ekranie i dostosowując muzykę do zmieniających się scen, emocji bohaterów i tempa narracji. To wymagało nie tylko umiejętności muzycznych, ale także szybkiej reakcji, wyczucia dramatyzmu i zdolności interpretacji wizualnej opowieści.
Podstawowym instrumentem tapera było pianino lub fortepian. W większych, bardziej luksusowych kinach mogły być to nawet organy teatralne, pozwalające uzyskać szerszą paletę brzmień. Jednak rola tapera nie zawsze ograniczała się wyłącznie do muzyki. W niektórych przypadkach mogli oni również zajmować się generowaniem odgłosów specjalnych, naśladując dźwięki takie jak wystrzał z pistoletu czy nawet odgłos pocałunku, aby dodatkowo wzbogacić wrażenia widzów i podkreślić kluczowe momenty filmu.
Wpływ Tapera na Odbiór Filmu
Choć dziś może się to wydawać zaskakujące, taper miał ogromny wpływ na to, jak publiczność odbierała dany film. Ten sam niemy obraz mógł zostać zaprezentowany jako prześmiewcza komedia lub poruszający dramat, w zależności od muzyki i dźwięków, które dostarczał taper. Szybkie, wesołe melodie podkreślałyby humorystyczne sceny, podczas gdy wolne, minorowe akordy wzmacniałyby poczucie smutku czy napięcia. Taperzy, improwizując, często śledzili nie tylko akcję na ekranie, ale także reakcje publiczności, starając się dopasować muzykę do nastroju panującego na widowni. Marek Henrykowski podkreśla, że rola tapera była tak kluczowa, że seans kinowy w czasach Wielkiego Niemowy był wręcz postrzegany jako kinowe święto, w dużej mierze dzięki tej żywej, reagującej na bieżąco oprawie dźwiękowej.
Ciekawostką jest, że stanowiska tapera bywały obsadzane dość przypadkowo. Nie zawsze byli to ludzie o wybitnym talencie muzycznym czy kreatywności. Pomimo tego, ich obecność była niezwykle ważna i stanowiła integralną część wczesnego doświadczenia kinowego.
Początki i Zmierzch Ery Tapera
Obecność muzyki na żywo towarzyszyła kinu praktycznie od samego początku. Już pierwszy publiczny seans filmowy braci Lumière w Paryżu w 1896 roku odbył się przy akompaniamencie fortepianu. Ta forma udźwiękawiania filmów była powszechna na przełomie XIX i XX wieku.
Era tapera zaczęła dobiegać końca wraz z rozwojem technologii zapisu i odtwarzania dźwięku z filmu. Od 1927 roku coraz częściej pojawiały się filmy udźwiękowione. Początkowo dźwięk zapisywano na płytach (system Vitaphone), a następnie na taśmie optycznej (system Movietone). Te innowacje pozwoliły na synchronizację dźwięku z obrazem i dostarczanie widzom gotowej ścieżki dźwiękowej, eliminując potrzebę improwizacji na żywo. Choć przejście na kino dźwiękowe nie nastąpiło z dnia na dzień i przez pewien czas istniały zarówno filmy nieme z akompaniamentem tapera, jak i pierwsze produkcje dźwiękowe, rola tapera stopniowo zanikała, stając się reliktem przeszłości.
Podobne Role w Innych Kulturach
Taper nie był jedynym artystą, który na żywo wzbogacał seanse kina niemego. W innych kulturach istniały podobne role, często o szerszym zakresie obowiązków:
- Japońscy benshi: Byli to artyści znacznie wykraczający poza rolę tapera. Benshi nie tylko zajmowali się muzyką i efektami dźwiękowymi, ale także opowiadali widzom, co dzieje się na ekranie, a nawet odczytywali dialogi wszystkich postaci. Ich sztuka była tak rozwinięta, że z czasem nazwano ją „The Narrator System” (system narratorski).
- Bonimenteur: Spotykany w niektórych krajach (np. we Francji), bonimenteur pełnił rolę komentatora. Podobnie jak benshi, często opowiadał o akcji, zmieniał głosy, a także improwizował dźwięki natury czy inne efekty, aby wzbogacić seans.
Porównanie tych ról pokazuje, że potrzeba wzbogacenia niemego obrazu dźwiękiem i narracją była uniwersalna, choć realizowana na różne sposoby w zależności od tradycji kulturowych.
Porównanie Ról
| Rola | Główna Funkcja | Dodatkowe Aktywności | Region (typowe) |
|---|---|---|---|
| Taper | Improwizowany podkład muzyczny | Czasem proste efekty dźwiękowe (wystrzały, pocałunki) | Europa, Ameryka Północna |
| Benshi | Narracja, odczytywanie dialogów, podkład muzyczny, efekty dźwiękowe | Kompleksowe opowiadanie historii, interpretacja postaci | Japonia |
| Bonimenteur | Komentowanie akcji, improwizowane dźwięki | Często zmiana głosów, naśladowanie odgłosów natury | Francja i inne regiony |
Często Zadawane Pytania o Taperów
Czym dokładnie zajmował się taper?
Taper był muzykiem (najczęściej pianistą), który grał na żywo podczas projekcji filmów niemych, improwizując muzykę dostosowaną do akcji i nastroju filmu.
Na jakich instrumentach grał taper?
Podstawowym instrumentem było pianino lub fortepian. W większych kinach zdarzały się też organy teatralne.
Czy taperzy tylko grali na instrumentach?
Głównie tak, ale czasami zajmowali się też generowaniem prostych efektów dźwiękowych.
Kiedy taperzy byli najbardziej popularni?
Ich rola była kluczowa w epoce kina niemego, czyli głównie na przełomie XIX i XX wieku, aż do końca lat 20. XX wieku.
Co spowodowało zanik roli tapera?
Rozwój i upowszechnienie technologii dźwięku w filmie, które pozwoliły na tworzenie filmów z gotową, zsynchronizowaną ścieżką dźwiękową.
Czy istniały podobne role w innych krajach?
Tak, na przykład japońscy benshi, którzy nie tylko dostarczali muzykę i dźwięki, ale także opowiadali fabułę i odczytywali dialogi, czy francuscy bonimenteurzy, będący komentatorami.
Podsumowanie
Rola tapera w historii kina jest fascynującym przykładem tego, jak artyści na żywo kształtowali doświadczenie odbiorcy w epoce przed nadejściem dźwięku. Był to nie tylko muzyk, ale także interpretator i współtwórca atmosfery kinowego seansu. Choć technologia sprawiła, że zawód ten zaniknął, pamięć o tych niezwykłych pianistach, którzy ożywiali nieme obrazy dźwiękiem improwizowanej muzyki, pozostaje ważną częścią dziedzictwa kina.
Zainteresował Cię artykuł Tajemnica Tapera: Kim Był Pianista Kina Niemego?? Zajrzyj też do kategorii Tapicerstwo, znajdziesz tam więcej podobnych treści!